Glava Meduze, Rečno božanstvo Fluvius, kukasti krst "svastika" samo su neki od ukupno 800 kvadrata mozaika starih 1.700 godina sa arheološkog lokaliteta "Medijana" u Nišu koji su nakon 30 godina od otkrića dostupni javnosti. 

Vojni pohodi, kulturne promene i institucija stvaranja velikih i urbanih vila i kompleksa van gradskog jezgra od strane careva u antičkom Rimu, otvorila je put u izgradnji objekata poput Konstantinove vile u "Medijani".

- Via militaris -

"Lokalitet Medijana je danas arheološki park, a datira iz rimskog perioda, tačnije sa kraja 3. vijeka nove ere. Nastaje kao luksuzno predgrađe prenaseljenog Naisusa gdje je imućno stanovništvo gradilo svoje vile i ljetnjikovce. Ovdje se posebno po raskoši izdvaja vila sa peristilom za koju se vjeruje da je povremeno bila i dom rimskim carevima tokom njihovih pohoda na Balkanu. Površina rimske Medijane bila je između 40-60 hektara a pored nje je današnjim bulevarom nekada prolazio carigradski drum, odnosno Via militaris (vojni put) koji je spajao Carigrad sa Sofijom i Nišom i vodio preko Beograda za Budimpeštu i Beč", priča u razgovoru za Anadolu Agency vodič nalazišta Medijana Goran Zdravković.

On je objasnio da je početkom 4. vijeka značaj Medijane uvidio i sam car Konstantin, koji je rođen u Nišu i koji je i sam u nekoliko navrata boravio u ovoj Vili.

"Pretpostavlja se da jedan veliki rimski imperator poput Konstantina nije mogao da odsjedne u nekoj običnoj kući već je to morala biti impozantna građevina. Tako je oko 320. godine nastala sama centralna palata sa peristilom ili Konstantinova vila", objašnjava Zdravković.

Zidine vile davno su nestale i ostali su samo tragovi, ali je veći dio mozaika sačuvan. Oni su otkriveni 1982. godine, ali nisu bili dostupni za javnost jer su ubrzo nakon otkrića zaštićeni slojem pijeska.

Nakon pet godine konzervatorskih radova i restauracije u ljepoti mozaika moći će da uživaju turisti, jer je sagrađena i zaštitna konstrukcija koja ih štiti od spoljnih uticaja. Riječ je o najvećoj površini mozaika koje porede sa onima u vili cara Maksimilijana na Siciliji.

- Prikazi Meduze i Fluviusa -

Konzervator-restaurator iz Zavoda za zaštitu spomenika Nemanja Smičiklas rekao je da ono što Medijanu izdvaja po raznim pitanjima, jesu njeni figurativni prikazi njenih mozaika poput rječnog božanstva i Meduze.

"Glava Meduze se kao simbol javlja u svim sličnim prostorima. Poznata je legenda o Meduzi čiji pogled ljude pretvara u kamen, pa otuda i ova simbolika, ako gost nije dostojan domaćina, on će da se na tom mjestu skameni", pojasnio je Smičiklas.

Rečno božanstvo Fluvius ne pojavljuje se često i u našoj zemlji sličnih figurativnih prikaza ima još samo u Gamzigradu i Sremskoj Mitrovici. 

Kukasti krst ili "svastika" koji ovdje nalazimo bio je simbol života. On je kasnije zloupotrebljen u doba Trećeg rajha. Bez daha ostavljaju i mozaici u Maloj trpezariji koji su otkriveni tek prije tri godine.

Da bi Medijana bila u potpunosti završena, ostalo je da se uradi i najveći projekat Peristila. Kako kažu u Zavodu za zaštitu spomenika, ove godine će biti urađena detaljna ispitivanja, a za sljedeću godinu počeće se sa konzervacijom.

Krajem 4. vijeka Medijana je oštećena prilikom invazije Gota, dok je tokom najezde Huna 445. opljačkana i spaljena. Kasnije je Justinijan krajem 5. vijeka djelimično obnovio Medijanu, međutim, njeno potpuno uništenje uslijedilo je sredinom 6. vijeka od strane Avara i Slovena. Sredinom 19. vijeka ona ponovo zaživljava kada su započeta prva arheološka istraživanja.

(Anadolu Agency)