Mađarska je skrenula s liberalnog puta, a evropska cenzura za kršenja vladavine prava je opravdana, ocjena je svjetskih medija, čije pisanje prenosi Radio Slobodna Evropa.

Od trenutka kada je premijer Viktor Orban u Mađarskoj uspostavio stabilnu "iliberalnu državu", razdvajajući državnu kontrolu i ravnotežu, ubacujući lojaliste u ustavni sud i kreirajući šablon za druge lidere ekstremne desnice, moćna grupa evropskih političara je to zabilježila ali nisu ništa rekli, piše New York Times.

No, u međuvremenu su shvatili grešku pa se sada Orban smatra prijetnjom liderima Evrope, posebno konzervativnom savezu koji mu godinama pruža dobrodošlicu, Evropskoj narodnoj stranci u Evropskom parlamentu.

"Lideri konzervativnih političkih stranaka u Evropi - uključujući i kancelarku Angelu Merkel iz Njemačke - uzdržali su se od toga da ga obuzdaju, uglavnom zbog toga što je on bio dio njihove koalicije u Briselu i mislili su da mogu da ga kontrolišu“, ocjenjuje NYT i objašnjava:

"Evropska politika u Bruxellesu vodi se između suparničkih koalicija narodnih partija. Evropska narodna stranka je savez desnog centra, koji ima najveći blok zakonodavaca u Evropskom parlamentu i vrši veliki utjecaj na druge evropske institucije. Mnogi lideri u koaliciji, kao što je Merkelova, smatraju se nosiocima evropske demokratije, a njeni osnivači su takođe bili osnivači evropskog projekta.“

NYT podsjeća i da je Orban takođe nagovijestio da ako se koalicija ne promijeni, on bi mogao da formira ekstremno desničarski savez koji će se boriti na evropskim parlamentarnim izborima naredne godine.

Bloomberg tvrdi da glasanje Evropskog parlamenta može imati neželjene posljedice tako što će pomoći ekstremnoj desnici i projektu Stiva Benona (Steve Bannon), bivšeg glavnog stratega američkog predsjednika Donalda Trumpa, o izgradnji nacionalističkog saveza za evropske izbore 2019. godine.

"Niko ne opovrgava tvrdnju da je Mađarska skrenula sa liberalnog puta i da je evropska cenzura za kršenja vladavine prava opravdana. Premijer Orban je ove godine izabran za treći mandat, a on i njegovi prijatelji su konsolidovali kontrolu nad većinom medija u zemlji. Pored toga, vlada je ugušila neprofitne organizacije, posebno one koje rade na pomoći imigrantima. Evropsku uniju već dugo zabrinjava nastojanja mađarske vlade da kontroliše Ustavni sud i ograniči njegovu nadležnost,“ precizira Bloomberg.

Prema mišljenju američke agencije, prava posljedica glasanja u Evropskom parlamentu će biti to što će Orbanova stranka Fideš (Fidesz) biti suspendovana iz glasačkog bloka Evropske narodne stranke.

"Orbanova partija ne bi dobrovoljno napustila grupu. Mađarskom lideru je važno da se predstavi kao dio centrističkog mejnstrima, ideologa uglednog desničara kršćanske demokratije. Ali ako EPP izbaci Fidesz, to bi moglo biti dodatno gorivo Banonovom cilju okupljanja nativističkih, euroskeptičkih, anti-imigrantskih partija za izbore u Evropskom parlamentu naredne godine...

Izbori u Evropskom parlamentu će biti borba prsa u prsa. Očekuje se da će partije centralne desnice biti pred izazovom, kao što su bile na nedavnim državnim izborima, a možda će i EPP-u trebati Fidesz kako bi ostala najveća grupa u parlamentu“.

Portal Politiko (Politico) ocjenjuje da eskalacija borbe sa Orbanom prijeti da oteža predstojeće debate u EU o širokom spektru važnih pitanja, posebno pitanje sljedećeg budžeta.

"Borba takođe efikasno ispušta dimne signale da se može desiti da lideri EU ne pronađu nijedan novi zajednički osnov za migracije na predstojećem neformalnom samitu u Salzburgu u Austriji. Orban se dugo pozicionirao kao najveća prepreka za bilo kakve napore u izradi nove zajedničke politike o azilu, nakon što su pooštrene granične kontrole,“ objašnjava portal koji, ujedno upozorava na jačanje desnice.

"Ipak, iako su podjele u EU ružne, neki zvaničnici su rekli da bi pokazivanje solidarnosti prema Orbanu u odnosu na većinu u bloku - posebno istaknutih članovi EPP-a poput austrijskog kancelara Sebastijana Kurza (Sebastian Kurz) - poslalo moćnu poruku drugim desničarskim partijama, bezobzirnih ljudi, uključujući i Matea Salvinija (Matteo Salvini) iz Italije.

Ta poruka se takođe može pokazati naročito važnom u takozvanim zemljama sa neto doprinosima poput Holandije, Danske i Austrije - koje plaćaju više novca u budžet EU nego što uzimaju - i gdje postoji rastuće nezadovoljstvo zbog kršenja normi i vrijednosti EU u zemljama poput Mađarske i Poljske koje imaju velike koristi od fondova EU.“

Već su poznate razne optužbe protiv Orbanove vlade - njeno pritiskanje civilnog društva i nezavisnih medija, potkopavanje pravosuđa, navodi o korupciji, napadi na prava manjina i loše ophođenje prema azilantima i izbjeglicama, piše The Washington Post.

Mađarski lider, ultranacionalistički i antiimigrantski fanatik, nije skrivao svoj animozitet prema liberalnim vrijednostima Evropske unije. Dok je njegova stranka, Fidesz, članica Evropske narodne stranke (EPP), Orban je našao zajedničke interese s krajnjom desnicom Evrope, i, podsjeća Post, prošle sedmice on se sastao sa Salvinijem.

"Dolaze evropski izbori. Moramo promijeniti mnoge stvari," rekao je Orban prošlog mjeseca, podvlačeći crtu između svoje politike i politike liberala u Zapadnoj Evropi:

"Trenutno postoje dvije strane u Evropi. Jedna koju predvodi francuski predsjednik Emanuel Makron (Emmanuel Macron), koji podržava migracije i druga, koju podržavaju zemlje koje žele zaštititi svoje granice. Mađarska i Italija pripadaju toj drugoj strani."

Napredak krajnje desnice širom kontinenta - i potencijal za jake veze između krajnje desničarskih lidera - potakli su vizije ojačanog desničarskog populističkog bloka, vršeći snažan utjecaj unutar EU.

Neki kritičari sugerišu da je Orbanovo antimuslimansko izazivanje straha koristan paravan kako bi prikrio stvarnu učinkovitost njegove vladavine - konsolidaciju moći koja izgleda poput autoritarizma od kojeg se naježite, koji je takođe omogućio široko rasprostranjenu korupciju, piše WP.

Ádám Fischer je mađarski dirigent koji vodi orkestre širom svijeta i kaže da mogu djelovati skladno samo ako rade zajedno, napisao je Fišer u britanskom Guardianu.

Ljudska prava su na udaru populističkih i nacionalističkih pokreta širom svijeta - u Mađarskoj, Italiji, Poljskoj, SAD i drugdje. Ove snage potiču svoje pristalice da gledaju unutra i odbacuju ono što dolazi izvana, bilo da je riječ o ideji ili migrantu na čamcu. Moramo prevazići ovaj uski fokus i voditi računa o interesima drugih, kaže Fišer.

"U slučaju Mađarske, Evropski parlament treba da diriguje i koordinira. Poslanici Evropskog parlamenta imaju priliku (a mislim i obavezu) da pomognu u spašavanju Mađarske od svoje populističke disonance."

Fischer je za Guardian napisao kako se tokom ljeta vozio taksijem u Budimpešti, a vozač mu je rekao da su svi migranti teroristi, a najgora stvar koju bi bilo koja vlada mogla učiniti jeste da ih pusti u zemlju. Ovakve ideje i ideja da je migracija dio međunarodne zavjere, truju zemlju, kaže on.

Stoga Fischer kaže da podržava Član 7 - klauzulu koja određuje sankcije protiv država članica, kada se utvrdi da su kršile temeljne vrijednosti EU poštovanja ljudskog dostojanstva, slobode, demokratije, jednakosti, vladavine prava i ljudskih prava, uključujući i prava manjina – koja bi trebala potaknuti zemlju da stvari posmtara izvan vladine podmukle propagande koja je pogrešno informisala njegovog taksistu.

(FENA/Amila Alijagić)