S druge strane, iz Beograda tvrde da politička elita koja zemljom upravlja od 2012. nema teritorijalne aspiracije prema susjedima već da je riječ samo o brizi za građane srpske nacionalnosti u državama nastalim raspadom Jugoslavije. Tobi Vogel, analitičar međunarodnog nevladinog Saveta za politiku demokratizacije, skloniji je prvom tumačenju.

“Čini se da je to nastavak projekta ‘Velike Srbije’ Slobodana Miloševića, mada očigledno mirnim sredstvima i artikulacijom vizije predsjednika (Aleksandra) Vučića koja je već neko vrijeme evidentna u njegovim postupcima i politici - Vučiću kao vođi svih Srba”, kaže Vogel u izjavi za Radio Slobodna Evropa (RSE), analizirajući aspiracije lidera najmnogoljudnije zapadnobalkanske države.

Da u regionu i dalje postoje velikodržavni projekti i “da nisu svi shvatili da se granice ne mogu mijenjati”, smatra i bivši predsjednik Hrvatske Stjepan Mesić u intervjuu za RSE. 

“Imali smo 100.000 mrtvih a granica se nije promijenila ni milimetar. Vraćamo se na one poruke ‘srpskog sveta’ koje je Ilija Garašanin (diplomata i premijer Srbije u dva navrata polovinom XIX veka, prim. red.) slao poput ‘ujedinjenje zemalja gdje god žive Srbi’, potom Stevana Moljevića, člana štaba Draže Mihailovića (vođe četničke gerile iz Drugog svetskog rata tokom kog se svrstala u redove kolaboracije prim.red.), koji je plasirao ideje proširenju srpskih granica. Imamo opet te pokušaje jer neki se nikako ne mogu osloboditi da se granice ne mogu mijenjati. Arhitektura Evrope je završena, prema tome i arhitektura granica Srbije i prema Crnoj Gori i prema Kosovu”, rekao je Mesić u intervjuu za Radio Slobodna Evropa.

Vulin kreator ili promotor? 

Termin “srpski svet” je sa institucionalnih adresa Srbije prvi zvanično promovisao Aleksandar Vulin dok je bio na čelu Ministarstva odbrane.

"Vučić treba da stvara srpski svet. Beograd mora da u sebi i oko sebe okupi sve Srbe, a predsjednik Srbije je predsjednik svih Srba", kazao je Vulin 26. septembra 2020.

Vulin je sa mjesta ministra unutrašnjih poslova Srbije pojasnio (TV Happy, 9. aprila) da trenutne geopolitičke okolnosti "ne idu na ruku” ujedinjavanju svih prostora na kojima žive Srbi, ali da vjeruje da će se to desiti za deset, dvadeset ili pedeset godina:

"Svugdje gde oni žive, u Srbiji, Crnoj Gori, Republici Srpskoj. Nama je potrebno da se briga o cjelokupnom srpskom narodu vodi iz jednog centra, a to je Beograd, i ne vidim što u tome ima sporno."

Ništa sporno ne vidi ni Aleksandar Vučić, predsjednik Srbije, koji je u julu negativne reakcije na Vulinove ideje ocijenio kao kampanju protiv Srbije.

Dodao je da je zvanična državna politika ona koja govori da su granice Srbije nepovredive, a da se Beograd ne bavi tuđim granicama. Inače o promjeni granica Vulin je govorio i povodom "non-pejpera" u aprilu 2021, kojim je predlagano i ujedinjenje bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska sa Srbijom.

Slovenački portal "Necenzurisano" objavio je non-pejper, navodni neslužbeni diplomatski dokument, koji je, kako su naveli, premijer Slovenije Janez Janša uputio Briselu, a u kojem su iznijete ideje o prekrajanju granica na Balkanu. Njime bi se dio BiH pripojio Hrvatskoj, Srbiji bi pripao bosansko-hercegovački entitet Republika Srpska, a Kosovo bi se ujedinilo s Albanijom. Navode o postojanju non-pejpera Janša je demantovao.

Pod pritiskom kritika, Vulin je 19. oktobra svu “odgovornost” za kreiranje ideje preuzeo na sebe, stavljajući do znanja u obraćanju Skupštini Srbije da Aleksandar Vučić sa tim nema ništa.

"Znate ko ima problem sa srpskim svetom? Samo oni u čijim državama Srbi trpe diskriminaciju. Evo Mađari nemaju nikakav problem, tamo je srpska manjina poštovana, razvija se”, rekao je Vulin.

"Srpski svet" u Crnoj Gori

Sa oslabljene pozicije od avgusta 2020. kada je njegova Demokratska partija socijalista (DPS) izgubila vlast u državi nakon tri decenije dominacije, Milo Đukanović je “srpski svet” ocijenio kao nedvosmilenu prijetnju, piše RSE. 

Srpska pravoslavna crkva kada se povezala sa srpskim nacionalnim pokretom u Crnoj Gori pokazala je svoju moć.

Snažan zajednički otpor namjeri Đukanovićeve vlasti da implementira nova pravila o imovini religijskih zajednica, bio je jedan od ključnih političkih procesa koji je prethodio smjeni vlasti u Crnoj Gori.

Pod pritiskom optužbi za korupciju koje su osnažene pominjanjem i njegovog imena u “Pandora papirima”, (podacima međunarodnog novinarskog istraživačkog tima o imovini političara u državama "poreskim rajevima") dočekao je Đukanović ovogodišnje predsjedničke izbore. 

"Odnos Srbije prema Crnoj Gori u ovom vremenu neodoljivo liči na odnos Srbije prema susjednim državama tokom 90-ih godina”, kazao je kada se 4. juna 2021. u Podgorici susreo sa dvojicom članova Predsjedništva BiH Željkom Komšićem i Šefikom Džaferovićem.

“Pod plaštom brige za navodno ugrožena prava srpskog naroda u susjednim državama, suštinski se ugrožava suverenitet susjednih država. To se dešavalo devedesetih godina i epilog znamo", bio je nedvosmislen Đukanović.

Konstrukcija "srpskog sveta" je kreirana u političko-bezbjednosnom zajedništvu Srbije i Rusije, što se i navodi u studiji Digitalnog forenzičkog centra (DFC) "Uloga Rusije na Balkanu: Slučaj Crne Gore". 

"Srpski svet" je modifikacija ideje "Velike Srbije" čija realizacija može dovesti do destabilizacije regiona i komplikovanja bezbjednosne situacije, piše u studiji.

Dodaje se da "srpski svet" podrazumijeva historijski revizionizam, negiranje nacionalnog identiteta pojedinih naroda u susjedstvu i narativ o ugroženosti Srba izvan Srbije, ali i ambiciju da se o njihovim pitanjima odlučuje u Beogradu.

“Ideja o Velikoj Srbiji je bila jedan od glavnih uzročnika raspada Jugoslavije i krvavih etničkih sukoba koji su vođeni devedesetih godina”, piše u studiji.

"Srpski svet" u Crnoj Gori podržava najjača vladajuća partija Demokratski front (DF). Oni su formirali vlast sa Demokratama i građanskim pokretom URA nakon izbora u avgustu 2020.

“Ideja o 'srpskom svetu' se dopada Srbima preko granice i već radimo na njenom ostvarenju”, rekao je Andrija Mandić, jedan od lidera DF-a za televiziju N1 sredinom juna.

Ko je Jakov Milatović, novi predsjednik Crne Gore i ko mu je prvi čestitao 

Kandidat "Pokreta Evropa sad" Jakov Milatović novi je predsjednik Crne Gore.

On je na predsjedničkim izborima ostvario pobjedu protiv predsjedničkog kandidata DPS-a Mila Đukanovića, osvojivši preko 60 procenata glasova.

U izbornu trku je ušao neplanirano, nakon što je odbijena kandidatura predsjednika Evrope sad Milojka Spajića, zbog posjedovanja pored crnogorskog i srpskog državljanstva.

Milatović je bio ministar ekonomije i ekonomskog razvoja u kabinetu Zdravka Krivokapića od 4. decembra 2020. do 28. aprila 2022. godine. Rođen je u Podgorici.

Kao ministar ekonomije Milatović je sa Milojkom Spajićem, tadašnjim ministrom finansija, kreirao ekonomski projekat “Evropa sad”.

Na lokalnim izborima u Podgorici krajem oktobra 2022.godine je DPS izgubio vlast, a Evropa sad je sa podrškom od 21 odsto glasača najavila da će Jakov Milatović biti novi gradonačelnik.

Osnovne studije iz oblasti ekonomije završio je na Ekonomskom fakultetu Univerziteta Crne Gore. Proveo je jednu akademsku godinu na Državnom univerzitetu Ilinoisa kao američki stipendista, jedan semestar na Univerzitetu za ekonomiju i biznis u Beču (VU Vien) kao stipendista Vlade Austrije, jedne akademske godine na Univerzitetu Sapienza u Rimu (La Sapienza) kao stipendista EU.

Milatović je magistrirao ekonomiju na Univerzitetu Oksford. Bio je stipendista britanske vlade. Bio je i član njemačke fondacije Konrad Adenauer. Tečno govori engleski, italijanski i španski.

Radio je u NLB grupi Podgorica i Dojče banci, Frankfurt.

Kasnije se Evropskoj banci za obnovu i razvoj u timu za ekonomske i političke analize, a 2019. godine unaprijeđen je u glavnog ekonomistu za zemlje EU, uključujući Rumuniju, Bugarsku, Hrvatsku i Sloveniju, a radio je u kancelariji Banke u Bukureštu.

Objavio je veliki broj članaka i koautor je dvije knjige.

Oženjen je i otac troje djece, piše RTCG.

Prvi koji su Milatoviću čestitali svakako su predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, predsjednik RS-a Milorad Dodik i predsjedavajuća Predsjedništva BiH Željka Cvijanović. Svakako se među prvima istakao i Usame Zukorlić, predsjednik Stranke pravde i pomirenja i potpredsjenik Narodne Skupštine Srbije. 

Da li će Srbija i Crna Gora biti “dva oka u glavi“

Milan Krstić i Despot Kovačević s Fakulteta političkih nauka u Beogradu kažu da su odnosi Srbije i Crne Gore uvijek - dvosmjerna ulica. Krstić navodi da novoizabrani predsjednik Crne Gore Jakov Milatović ima dobru platformu, kada je ta tema u pitanju.

Krstić je, gostujući u specijalnoj emisiji na N1, rekao da Milatovića čeka to da se snađe u izazovnim situacijama kakve su one kada se od njega traži radikalniji pristup.

“Imali smo priliku da čujemo (skandiranje u štabu Milatovića tokom njegovog obraćanja) ‘slavit će se do nebesa nema više DPS-a'… Sjećam se da je (bivši premijer Crne Gore Zdravko) Krivokapić pri proslavi rekao – nemojte to sada da pjevate“, naveo je.

Kako je dodao, na Jakovu Milatoviću je da artikuliše to što neki žele oštriji obračun s nekim stvarima i da, s druge strane, on mora da bude predsjednik svih građana, da ujedini tih 40 posto koji su bili za Milu Đukanovića. Smatra da će to biti komplikovan zadatak.

Despot Kovačević je rekao da lideri države imaju ustavnu obavezu da vode računa o Srbima u regionu, ali da apsolutno moraju da znaju da se obraćaju građanima Crne Gore.

“I ako vidimo sve one ankete – da su Srbi bili isključeni i diskriminisani po mnogim aspektima, ali i po prisustvu u javnim službama i javnoj upravi – to govori da je srpski narod bio ugrožen u Crnoj Gori a nisu se tražila rešenja za to, i čini se da se u Srbiji osećala velika nepravda u vezi s tim”, kazao je.

Najglasniji Dragan Bursać i Nenad Čanak

Gostujući u emisiji “Izborna noć” na Gradskoj RTV predsjednik Lige socijaldemokrata Vojvodine Nenad Čanak kazao je da ga ne interesuju poruke predsjedničkih kandidata i da u tim trenucima svako priča ono što odgovara njegovim biračima.

“Predsjednik Milo Đukanović za sobom ima tri decenije političkog rada na čelu Crne Gore, na ovaj ili onaj način, za njim stoji obnavljanje nezavisnosti i za njim stoje rezultati. Ne postoji ni jedna politika koja ne pravi greške, postoji pogrešna politika, a to su različite stvari”, kazao je Čanak, prenosi portal Analitika.

Navodi da se Milatović obraća onom dijelu publike koja nije neupitno neopredijeljena za nezavisnost Crne Gore.

“Tu se odmah spominje Srbija, regionalne integracije, a ne smijemo zaboraviti da te regionalne integracije mogu postojati samo i isključivo ako želite prosperitet u okviru EU, a ne neka utješna nagrada za obdanište, za buduće članove koji će da se navikavaju jedni na druge. Šta da se navikavamo? To su zemlje koje su bile jedna država”, rekao je Čanak.

Kaže da dok postoji nezavisna, suverena i demokratska Crna Gora, nema velike Srbije, nema Velike Albanije i nema Velike Hrvatske.

“Kada se Crna Gora dovede na vazalnu stranu, tog momenta se otvara pandorina kutija svih zala”, ističe Čanak.

Dragan Bursać, kolumnista, je sinoć nakon što je prema podacima Centra za demokratsku tranziciju Jakov Milatović bio u značajnoj prednosti u odnosu na Milu Đukanovića, istakao je kako je matematika neumoljiva. 

“Bazen prosrpskih glasova koji su na tacni izručeni Milatoviću, prije svega od Andrije Mandića, a onda i od uslovno rečeno srednjih političkih oponenata koji su također prosprski, je bio dovoljno velik da se Milatović napije vode pobjede. Jakov Milatović je sam rekao u duelu s Đukanovićem “Vi i vaši građani”. Sada vidimo da neki treći stub partije prosrpske partije preuzimaju nakon skupštine i titular, ali jako bitan pojedinac je prešao u ruke prosrpske većine. To je realnost Crne Gore koja više neće biti u punom kapacitetu građanska država. Koja će referendumom ili nekim drugim načinom odrediti kakva će biti u budućnosti”, rekao je Bursać za N1. 

Komentirajući  izjave pojedinih diplomata koji su kazali da će, ukoliko Milatović pobijedi biti narušena sigurnost Crne Gore, Zapadnog Balkana i EU, Bursać je rekao da je to licemjerno.

“Sjetili su se davati izjave na Dan šale ili malo prije, dok su podržavali vladu Dritana Abazovića i Zdravka Krivokapića. Sporije kopčaju. Sada imaju to što imaju – tajfun koji traje od 30. augusta 2020. godine, ulazimo u treću godinu, to je završna tačka. Taj neki nominalni dio pobjede srpskog sveta. Šta su radili protekle dvije godine”, upitao je Bursać. 

Na pitanje da li i moglo doći do preispitivanja učešća Crne Gore u NATO savezu, odgovara: “Neki od ideologa Pokreta Evropa sad su pisali brojne kolumne o tome pitajući se čemu NATO pakt. Mislim da će to pitanje doći prvo na polemičku ravan, a vrlo moguće i na nekim instancama na kojima se donose odluke izvršne, zakonodavne ili sudske. Može se desiti tragičan presedan u istoriji NATO pakta. To je sada čista špekulacija, ali čitajući i kretajući su tim krugovima, vidim tu stvar kao potpuni realitet.”

U kolumni koju je Dragan Bursać pisao za portal Cdm.me jasno ističe da će građani Crne Gore ostati u manjini u svojoj državi. 

“Građani Crne Gore će Milatovićevom pobjedom postati neka vrsta manjine u svojoj zemlji koju vole najviše na svijetu. Postaće unutrašnji, duhovni apatridi dok se kao duhovi budu šetali licem svoje svoje zemlje. E njima laku noć uz puno poštovanje za svaku bitku koju su vodili!“

Slaveći Milatovićevu pobjedu na ulicama, mase presretnih crnogoraca bakljom su gađali balkon na kome se nalazila crnogorska zastava. 

(Piše: Erna Hadžić)